VỀ MŨI CÀ MAU NGHE ĐẤT KỂ CHUYỆN

“Nghe nói Cà Mau xa lắm,

Ở cuối cùng bản đồ Việt Nam…”

          Cà Mau trong tôi, từng có thể gói gọn chỉ trong hai câu hát của nhạc sĩ Thanh Sơn – một vùng đất ở tận cùng Tổ quốc, gắn với những địa danh mà cái tên thôi đã gợi lên cảm giác xa xôi, hẻo lánh như U Minh, Cái Nước, Đầm Dơi … Nhưng chỉ một lần đặt chân đến Mũi Cà Mau, tôi biết rằng một phần tâm hồn mình đã ở lại!

          Con đường dẫn vào Khu du lịch Mũi Cà Mau nằm trong Vườn quốc gia – Khu Ramsar thứ 2.088 của thế giới và thứ 5 của Việt Nam – như một dải xanh bất tận. Hai hàng đước nghiêm trang đứng hai bên, phô diễn bộ rễ với đủ hình thù kỳ lạ, như một nghi thức chào đón du khách. Càng đi sâu, sóng điện thoại càng yếu dần rồi có đoạn mất hẳn, dường như thiên nhiên cố tình ngắt mọi kết nối, buộc bạn phải rời xa thế giới xô bồ bên ngoài để dành trọn tâm trí cho khung cảnh đang mở ra trước mắt.

Ảnh: Quang cảnh Khu du lịch Mũi Cà Mau nhìn từ trên cao

          Nằm cách thành phố Cà Mau hơn trăm cây số, nơi đây được bao bọc ba bề bởi biển Đông và biển Tây. Đúng như tên gọi, dải đất hình mũi tàu ấy đang bền bỉ hướng ra biển khơi – như lời khẳng định thầm lặng của một dân tộc không ngừng vươn tới. Đây cũng là một trong những nơi hiếm hoi trên đất nước có thể ngắm mặt trời mọc và lặn trên cùng một đường chân trời.

Ảnh: Hoàng hôn ở Mũi Cà Mau

          Tôi đến Mũi Cà Mau vào buổi chiều, khi ánh mặt trời bắt đầu nghiêng về phía biển Tây. Bầu trời nhuộm một màu vàng cam rực rỡ, dát ánh sáng lấp lánh lên mặt biển. Tôi gần như bị phục kích bởi hoàng hôn – không kịp chuẩn bị cho vẻ đẹp đến nghẹt thở ấy. Cả không gian như ngưng lại trong ánh vàng, chỉ còn tiếng gió biển vỗ nhè nhẹ và âm vang xa xăm của những con thuyền đánh cá đang vội quay về bến. Một cảm giác yên bình xen lẫn tiếc nuối len vào từng hơi thở – như thể tôi đang ở đó mà đã sợ mất, sợ chỉ cần chớp mắt thôi là cảnh tượng sẽ tan đi.

          Khi thủy triều rút, biển lùi xa đến tận chân trời, để lại bãi lầy rộng thênh thang kéo dài hàng cây số. Nhưng khung cảnh ấy không hề hoang vắng – mà tràn đầy sự sống.  Đó là những chuyển động nhỏ nhoi nhưng rực rỡ của vô vàn ba khía, tôm, cua; là những “trận chiến” không hồi kết của cá thòi lòi và bống sao tinh nghịch. Cả bãi lầy đang “thở” – thiên nhiên vẫn không ngừng sinh sôi, dẫu lặng lẽ và khiêm nhường.

Một lần “chạm” vào Tổ quốc

          Không chỉ có thiên nhiên trác tuyệt, điều cuốn hút hàng triệu người con đất Việt tìm đến Khu du lịch Mũi Cà Mau mỗi năm là bởi nơi đây còn lưu giữ những dấu mốc thiêng liêng: Mốc điểm cuối đường Hồ Chí Minh, Mốc tọa độ Quốc gia GPS0001 – điểm cực Nam trên đất liền, hay biểu tượng con tàu Mũi Cà Mau. Với nhiều người, đặt bàn tay lên những biểu tượng ấy không chỉ là một hành động, mà là một nghi thức lặng lẽ – để tâm hồn họ “chạm” vào Tổ quốc. Chung cảm xúc ấy, tôi thấy dường như mình không chỉ đứng ở một địa danh cụ thể nào, mà đang hòa vào dòng chảy lịch sử của dân tộc.

          Ở điểm cuối cùng của Tổ quốc, Đền thờ Lạc Long Quân và Tượng Mẹ Âu Cơ hiện ra như một dấu chỉ nhắc nhở về ý nghĩa của hai chữ “đồng bào”. Đó không chỉ là niềm tự tôn về nòi giống “con Rồng cháu Tiên”, mà còn là lời nhắn nhủ: những người đến đây – dù từ miền Bắc xa xôi hay hải đảo cách trở, dù giọng nói có khác nhau – nhưng đều là con một nhà.

          Với tổng diện tích hơn 1.700m², công trình khởi công từ tháng 6/2019, với các điểm nhấn kiến trúc như đền thờ gỗ cẩm, tượng Lạc Long Quân bằng đồng dát vàng – bạc được đúc từ làng Đại Bái (Bắc Ninh), và tượng Mẹ Âu Cơ cao 6m bên những đứa con vừa nở ra từ trứng. Tôi dừng thật lâu trước 50 bài vị tượng trưng cho 50 người con theo cha xuống biển. Khói trầm lan tỏa hòa vào vị mặn mòi của gió. Trong khoảnh khắc ấy, tôi tự hỏi: Phải chăng truyền thuyết về những con người khởi đầu cho hành trình của dân tộc là có thật? Giữa nơi cuối đất, tôi lại thấy mình được kéo về điểm khởi nguyên.

          Rời khu đền, tôi rảo bước đến Cột cờ Mũi Cà Mau – công trình được xây dựng mô phỏng theo Cột Cờ cổ giữa lòng Hà Nội. Cột cao hơn 45 mét, gồm ba tầng đế vững chãi và thân tháp bát giác vươn thẳng giữa nền trời, là món quà mà Thủ đô gửi đến “em út” của đất nước. Giữa màu xanh bạt ngàn của rừng đước, lá cờ đỏ sao vàng tung bay lồng lộng – như mạch nối từ Bắc chí Nam chưa bao giờ đứt.

Ảnh: Cột cờ Hà Nội tại Mũi Cà Mau

          Bên trong thân cột là không gian trưng bày giản dị mà xúc động. Trên tường là những khung hình về thiên nhiên và con người Cà Mau: rừng ngập mặn bát ngát, đàn cò trắng sải cánh trên nền trời, những lớp sóng bạc đầu ngoài khơi; và giữa khung cảnh ấy là hình ảnh người phụ nữ lội bùn trồng từng cây đước non, người đàn ông rướn vai vung chày, những đứa trẻ nô đùa bên mép sông…

          Mỗi bức ảnh như một lát cắt của sự tiếp nối – nơi các thế hệ hậu duệ của “con Rồng cháu Tiên” vẫn đang lặng lẽ viết tiếp hành trình khai hoang, mở cõi, dựng nhà, xây đường, phát triển cuộc sống trên vùng đất mà phù sa vừa mới lắng đọng. Truyền thuyết không chỉ còn trong sách vở, mà đang sống giữa đời thường, trong từng nhịp lao động, trong giọt mồ hôi mặn và nụ cười hiền của người Đất Mũi.

          Giữa không gian ấy, tôi bỗng nhận ra: “chạm vào Tổ quốc” không phải là đặt tay lên cột mốc GPS0001 hay chụp ảnh với biểu tượng Mũi tàu Cà Mau. Mà là khi bạn đứng lặng giữa đất, trời, biển và người – thấy trong lòng dâng lên một niềm biết ơn, niềm tự hào và cảm giác mình thuộc về một điều lớn lao hơn.

Giai điệu của đất

          Mang theo những rung cảm mãnh liệt, tôi tham gia tuyến du lịch xuyên rừng Vườn quốc gia Mũi Cà Mau – trải nghiệm không thể bỏ qua với bất kỳ du khách nào khi đặt chân đến vùng đất này. Tuyến tham quan dài khoảng 20km, đưa du khách men theo những con kênh uốn lượn giữa rừng ngập mặn mênh mông – nơi thiên nhiên vẫn giữ được nét nguyên sơ hiếm có.

Ảnh: Tham quan tour du lịch xuyên rừng Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau (bằng cano)

         Không giống nhiều điểm du lịch sông nước miền Tây – nơi du khách chậm rãi lướt nhẹ trên sông, nghe tiếng dầm khua nước của những cô gái duyên dáng trong tà áo bà ba, tại đây, du khách sẽ được trải nghiệm canô hoặc tàu vỏ lãi công suất lớn, lao vun vút giữa hai bờ đước xanh rì. Từng cột sóng tung bọt trắng xóa, gió mặn thổi qua mặt, mùi bùn non quyện trong hơi nước – tất cả tạo thành một “liều thuốc” chữa lành quý giá cho những tâm hồn đang muốn “sạc” lại năng lượng sau tháng ngày bon chen nơi thị thành.

          Thỉnh thoảng, một chú chim lớn sải cánh bay ngang qua đầu, cất tiếng kêu quang quác vang vọng giữa không gian mênh mông. Du khách ngẩng lên thích thú, dõi theo cho đến khi bóng chim khuất hẳn sau những tán cây. Ở Vườn quốc gia Mũi Cà Mau, đó là điều thường thấy – bởi nơi đây là một trong những vùng đất ngập mặn có hệ động vật phong phú bậc nhất Việt Nam. Có đến hàng trăm loài chim, trong đó có nhiều loại trong sách đỏ IUCN và cả những loài di cư quý hiếm tìm về trú ngụ mỗi mùa. Dưới tán rừng là thế giới sống động của khỉ, trăn, rùa, cá thòi lòi, cùng vô số loài thủy sinh đang lặng lẽ sinh sôi.

Ảnh: Đa dạng sinh học loài chim nước khu Ramsar Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau

         Hai bên bờ, mắm và đước đan xen nhau tạo nên một bức tường xanh vững chãi. Mắm mọc ở bên ngoài, tua tủa những bộ rễ thở trồi lên khỏi mặt nước để lấy không khí và giữ phù sa, như lớp tiền đồn tiên phong lấn biển. Sau mắm là đước – loài cây “giữ đất” của rừng ngập mặn, với những chùm rễ chống tỏa ra như những cánh tay dang rộng, đan vào nhau thành lớp hàng rào bền bỉ chống chọi sóng gió. Chính sự bền bỉ ấy đã giúp Mũi Cà Mau mỗi năm lấn ra biển thêm hàng chục mét, từng ngày mở rộng hình hài đất nước.

           Vài đoạn, chúng tôi bắt gặp những chiếc vỏ lãi của ngư dân địa phương đi ngược chiều. Trên thân tàu đầy ắp ngư cụ, những khuôn mặt rám nắng ánh lên vẻ đôn hậu, thiệt thà. Một chị ngồi ở mũi ghe, cười tươi dưới vành nón lá, đưa tay vẫy chào khi tàu (thuyền) chúng tôi lướt qua.

          Giữa khung cảnh ấy, trong tôi cứ ngân nga mãi giai điệu quen thuộc của bài hát Bài Ca Đất Phương Nam (Lư Nhất Vũ – Lê Giang):

“Từng chang đước đong đưa, nhớ người xưa từng ở nơi này

Cho ta thêm yêu dấu chân ngàn năm đi mở đất

Cho ta thêm yêu bầy chim sáo sổ lồng…”

          Và có lẽ, sẽ là một thiếu sót lớn nếu rời Mũi Cà Mau mà chưa một lần thưởng thức những món ăn đậm hồn Đất Mũi. Ẩm thực nơi đây không cầu kỳ, chẳng phô trương, nhưng mỗi món lại mang theo vị mặn của gió, vị ngọt của phù sa và cái tình của người xứ rừng – biển.

Ảnh: Đặc sản Cua biển dưới tán rừng Mũi Cà Mau

         Cua biển Cà Mau là món đã nổi tiếng xa gần. Những con cua chắc thịt, gạch đỏ au, chỉ cần hấp lên chấm muối tiêu chanh thôi cũng đủ khiến người thưởng thức một lần nhớ mãi. Kế đó là cá thòi lòi – loài cá “biết leo cây” chỉ có ở vùng ngập mặn – được nướng muối ớt trên than hồng, da cá nứt ra, mỡ chảy xuống bốc khói thơm lừng, miếng thịt dai mà béo, cay nồng nơi đầu lưỡi. Bên cạnh đó là sò huyến rang me, vọp hấp, hàu nướng mỡ hành, hay nồi lẩu mắm nghi ngút khói. Mỗi món ăn ở Đất Mũi dường như ngon hơn khi được thưởng thức cùng sự chia sẻ chân thành của người đầu bếp kiêm chủ homestay: tôm mới đổ lộp hồi tối, bồn bồn hái trước nhà, cua nuôi tự nhiên trong vuông…

          Nhìn cách người Đất Mũi làm du lịch, tôi đồ rằng chẳng ai trong số họ – từ anh lái vỏ lãi, chị chủ homestay, đến nụ cười tỏa nắng tôi vô tình bắt gặp trên sông – từng qua một trường lớp đào tạo bài bản nào. Nhưng chính cái giọng địa phương mộc mạc, nụ cười chân chất và chất hào sảng dư dả trong mỗi người con sông nước đã là một “đặc sản” làm say lòng du khách.

Ảnh: Trãi nghiệm chèo thuyền tuyến du lịch xuyên rừng Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau

         Rời Mũi Cà Mau, tôi ngoái nhìn dải rừng xanh loang loáng trong nắng. Vùng đất ấy vẫn ngày ngày vươn ra biển, không chỉ nhờ phù sa mà còn nhờ bàn tay và tình yêu của những con người lặng lẽ bám đất, bám rừng. Tôi mang theo mùi bùn mặn, tiếng đước reo và nụ cười của người phụ nữ dưới vành nón lá. Cảm giác ấy không còn là “du lịch” nữa – mà là một cuộc trở về. Trở về với cội nguồn, với đất, với người. Để khi nhớ lại, tôi biết rằng nơi tận cùng phương Nam là nơi Tổ quốc vẫn đang từng ngày “lớn lên” và cũng là nơi lòng mình tìm được sự bình yên./.

Ảnh và bài viết: Nguyễn Văn Sự